Karbon Ayak İzi Nasıl Azaltılır?

Dünyadaki temiz havanın ve doğal kaynakların kalitesi gün geçtikçe düşüyor. Mevsimler de alışılmışın dışında, daha dengesiz sürelerle değişmeye başladı. Karbon ayak izi ise bu gibi durumların sebeplerinden biri olarak kabul ediliyor. Karbon ayak izi, insanların farklı alanlardaki tercihleriyle bağlantılı bir şekilde ortaya çıkıyor. Olumsuz çevresel etkilerini ortadan kaldırmak için ise karbon ayak izini azaltmak gerekiyor. Peki, karbon ayak izi nedir ve nasıl azaltılır?

Karbon Ayak İzi Nedir?

Karbon ayak izi, insanların eylemlerine ve tercihlerine bağlı olarak ortaya çıkan metan, karbondioksit gibi sera gazlarının toplamını ifade eden bir terimdir. Çevresel anlamda olumsuz sonuçlar doğuran karbon ayak izinin ortaya çıkmasındaki temel faktör insandır. Çünkü bu ayak izi; bina, araç, gıda, enerji gibi hayatın içinde bulunan hemen her şeyin üretimi ve kullanımı sonrasında ortaya çıkıyor. Bu kullanımı ise insanlar gerçekleştiriyor.

Karbon ayak izinde genellikle endüstriyel ve enerji bakımından faktörler ele alınıyor. Fakat hayvan yetiştiriciliğinden gıda tüketimine kadar çok geniş bir yelpaze mevcut. Herhangi bir ürünün üretimi, nakliyesi, depolaması, dağıtımı, satışı ve hatta ücretinin ödenme yöntemi bile ortaya çıkacak olan karbon ayak izi miktarını etkiliyor. Dolayısıyla bu miktarı azaltmak için günlük hayattaki tüm faaliyetlere dikkat etmek gerekiyor.

Karbon Ayak İzi Nasıl Hesaplanır?

İnsan faaliyetlerinin bıraktığı karbon ayak izinin miktarını anlamak için bazı ölçümler yapılıyor. Farklı metotların uygulandığı karbon ayak izi ölçümünde, emisyon faktörü ve yakıt tüketimi dikkate alınıyor. Buradaki “yakıt tüketimi” unsuru, sadece fosil yakıtları kapsamıyor. Yakıt tüketimi, sera gazı üreten tüm eylemleri ifade ediyor.

Karbon ayak izi hesaplaması, kişiler ve tesisler için ayrı ayrı yapılıyor. Hesaplamada, tesislerde üretilen sera gazı miktarı ile tesisin etki alanı dikkate alınıyor. Söz konusu hesaplamalar ise bu alanda çalışmalar gerçekleştiren şirketler tarafından yapılıyor. İşletmelerde karbon ayak izini hesaplama ve azaltma sürecinde Decarbonia API gibi yazılımlardan faydalanılabilir.

Karbon Ayak İzinin Zararları Nelerdir?

Karbon ayak izi ile çevreye ve havaya salınan sera gazı emisyonlarının yakın gelecekte Dünya adına ciddi problemlere yol açacağı düşünülüyor. Karbon ayak izinin zararlarını şöyle sıralayabiliriz:

• Küresel ısınma ve iklim değişikliği
• Asit yağmurlarının artması
• Buzulların hızla erimesi

Karbon ayak izinin başlıca zararları, küresel ısınmaya ve iklim değişikliğine yol açmasıdır. Küresel ısınma, Dünya’nın genel olarak ısınmasını; iklim değişikliği de mevsimsel sıcaklıkların dengesiz bir şekilde seyretmesini ifade ediyor. Hava sıcaklığının mevsimlerden bağımsız bir şekilde değişmesi ise başta insanlar olmak üzere tüm canlıların yaşam şartlarını olumsuz etkiliyor.

Asit yağmurlarının artmasındaki tehlike ise özellikle tarım alanlarıyla ilgili. Toprağın verimliliğini azaltan asit yağmurları, üretilen sebze ve meyvelerin de zarar görmesine sebep oluyor. Bu durumun bitkisel gıdalara erişim için problemler yaratması da sonuçlar arasında.

Buzulların erimesi, son yıllarda artarak devam ediyor ve birçok canlı türünde soy tükenme tehlikesi doğuruyor. Karbon ayak izinin zararlarından biri olmasının yanında, karbon ayak izinin yol açtığı diğer olumsuz durumlar da buzulların erimesini hızlandırıyor. Buzulların erimesi; bölgede yaşayan canlıların ölmesi, toplu göçler ve doğal dengenin bozulması gibi tehlikeleri beraberinde getiriyor.

Karbon Ayak İzini Azaltmanın Yolları Neler?

Karbon ayak izinin ortaya çıkardığı tahribatlar, Dünya’nın yaşanabilirliğini tehdit ediyor. Birkaç basit yöntemi uygulayarak bu tehdidi hafifletmek ve hatta ortadan kaldırmak mümkün. Özellikle işletmelerin bu konuda adım atması, kısa sürede çok sayıda insanın karbon ayak izini azaltmaya yönelik eylemler sergilemesini sağlayabilir. Aynı durum, bireysel eylemler için de geçerlidir.

Karbona ayak izini azaltmak için yapılacakları şöyle sıralayabiliriz:

• Sürdürülebilirliğe odaklanın.
• Beslenme alışkanlıklarınızı değiştirin.
• Enerji verimliliğine dikkat edin
• Su tasarrufuna önem gösterin
• Ulaşım yöntemlerinizi değiştirin
• Yeşil alanları koruyun
• Plastik yerine dijitali tercih edin

Şimdi, bu yöntemlerin nasıl uygulanabileceği ile ilgili detaylara yakından bakalım.

Sürdürülebilirliğe Odaklanın

Karbon ayak izini azaltan faktörlerin başında sürdürülebilirlik geliyor. Sürdürülebilirlik hem günlük hayatta hem de kurumsal ortamlarda doğayı düşünerek hareket etme fikrini içeriyor. Bu konuda yapılabilecek başlıca eylem, doğaya zarar verebilecek atıkları minimuma indirmek. Aynı zamanda ortaya çıkan atıkları geri dönüştürmek de sürdürülebilirliğe katkı sağlar.

Kâğıt, ambalaj, cam ve plastik gibi atıkları doğaya değil de geri dönüşüm kutusuna atarak karbon ayak izinizi azaltabilirsiniz. İşletmenizde ise kurumsal sürdürülebilirlik adımları atabilir, kurumsal karbon ayak izi miktarını minimuma indirebilirsiniz.

Beslenme Alışkanlıklarınızı Değiştirin

Söz konusu sera gazları olduğunda akıllara ilk olarak fosil yakıtlar geliyor. Fakat en temel ihtiyaç olan beslenme de karbon ayak izi üretiminde önemli bir rol oynuyor. Bireylerin karbon salınımı ile bağlantılı çevresel olumsuz etkilerini azaltma misyonuyla kurulmuş olan Decarbonia tarafından yapılan araştırma, bu konuda önemli fikirler veriyor.

Bazı gıda ürünlerinin üretim ve lojistik süreçlerinde çok yüksek miktarda karbon ayak izi ortaya çıkıyor. Bu ürünleri alışveriş listesinden çıkarmak, karbon ayak izini azaltmak için etkili bir yöntem.

Et üretiminde bitkisel gıdalara göre daha fazla sera gazı ortaya çıkıyor. İthal ürünlerin ise ülkemize ulaşması ekstra karbon ayak izine yol açıyor. Bu nedenle beslenme sürecinde karbon ayak izini azaltmak için bitkisel gıdalara yönelebilir, yerli ve organik gıdaları tercih edebilirsiniz.

Enerji Verimliliğine Dikkat Edin

Enerji kaynaklarının kullanımı, sera gazı emisyonunun yüksek oranda etkileyen bir eylem. Dolayısıyla bireysel ve kurumsal enerji tüketiminizi gözden geçirmeniz gerekebilir. Örneğin ihtiyaç fazlası elektronik ürünlerden kurtulmak, kullanılmayan cihazları kapalı konuma getirip prizden çıkarmak, tasarruflu ampul kullanmak gibi yöntemler karbon ayak izini azaltmada oldukça etkili.

Bu duruma ülke geneli için de bakabiliriz. Decarbonia araştırmasına göre Türkiye’nin enerji kaynaklı karbondioksit salınımı yıllık 196 milyon ton. Ülke genelinde elektrik üretimi için kömür kaynakları yerine yeşil enerjiyi tercih ettiğimiz takdirde karbondioksit miktarı, 128 milyon ton azalarak yaklaşık 68 milyon ton oluyor. Bu karbondioksidi absorbe etmek için ise çok daha az bir yeşil alan yeterli olduğu için karbon ayak izinin zararları ortadan kalkıyor.

Su Tasarrufuna Önem Gösterin

Su tasarrufu yapmanız birçok farklı konuda önem taşıyor. Karbon ayak izinin yanında su kıtlığının da gelecekte bir probleme dönüşmesi bekleniyor. Dolayısıyla su tasarrufu yaparak hem karbon ayak izinizi azaltabilir hem de gelecekte ortaya çıkması muhtemel su problemini ortadan kaldırabilirsiniz.

Su tasarrufu yapmak ise son derece basit. Örneğin duşta gereğinde fazla zaman harcamamak, diş fırçalama ve tıraş olma esnasında musluğu kapatmak gibi basit yöntemler var. Ayrıca musluklarda akıllı başlıklar kullanabilir, su damlatan arızalı muslukları en kısa sürede tamir ettirerek ciddi oranda su tasarrufu sağlayabilirsiniz.

Ulaşım Yöntemlerinizi Değiştirin

Karbon ayak izi ile birlikte en çok kullanılan terimlerden biri olan fosil yakıt; ulaşım araçlarında kullanılan benzin, mazot ve LPG gibi yakıtları ifade ediyor. Bu fosil yakıtların ortaya çıkardığı karbon ayak izini azaltmak için uygulayabileceğiniz en etkili yöntem ise ulaşım araçlarınızı değiştirmek.

Bu aşamada sonucu daha fazla etkilemek için elbette ulaşım aracı kullanımını minimuma indirmek gerekiyor. Örnek vermek gerekirse yakın mesafeler için yürümeyi veya bisiklete binmeyi tercih edebilirsiniz. Daha uzun mesafeler için ise toplu taşıma araçlarını kullanmanız gerekiyor. Çünkü toplu taşıma, daha fazla kişi için daha az araç kullanılmasına imkân veriyor. Böylece daha az sera gazı salınmış oluyor.

Kişisel aracınızı kullanırken de bazı detaylara dikkat edebilirsiniz. Örneğin toplu şekilde bir yere gideceğinizde herkesin kendi aracını kullanması yerine tek araç kullanmak bu noktada etkili. Ayrıca benzinli araçlar yerine hibrit ve elektrikli araçları tercih edebilirsiniz. Uzun yolculuklarda ve seyahatlerde ise uçak kullanımını minimuma indirmelisiniz. Çünkü en fazla karbon ayak izi üreten araç uçaktır.

Yeşil Alanları Koruyun

Yeşil alanlar, karbon ayak izini azaltan en güçlü faktördür. Çünkü bilindiği üzere bitkilerin çoğu, karbondioksidi absorbe ederek yaşamına devam ediyor. Bu da doğaya salınan sera gazlarının azalması anlamına geliyor. Decarbonia verilerine göre Türkiye’de ormanlar, toplam karbondioksit salınımının %25,5’ini absorbe ediyor. Mera alanlarının absorbe oranı ise %10. Bu verilere göre yeşil alanları korumaya yeterince özen gösterdiğinizden emin olmanız gerekiyor.

Yeşil alan miktarını artırmak da bu konuda oldukça etkili. Bir diğer etkili yöntem ise yeşil alanları kirletmemek. Üstelik sadece yeşil alanları değil, okyanusları ve diğer doğal kaynakları da temiz tutmak gerekiyor. Çünkü verilere göre okyanuslar, toplam karbondioksit salınımının %25’ini, diğer doğal kaynaklar ise %9’unu absorbe ediyor. Yani özetle karbon ayak izini azaltmak için çevreyi ve doğayı korumak gerekiyor.

Plastik Yerine Dijitali Tercih Edin

Plastik, karbon ayak izi üretimini en çok artıran faktörlerden biri. Plastik ürünlerin üretimi, nakliyesi, kullanım sonrası ortaya çıkan atık ve bu atıkların yönetimi gibi süreçlerin her biri, yüksek miktarda karbon ayak izi ortaya çıkarıyor. Dolayısıyla plastik kullanımını azaltmak önemli.

Plastik yerine dijitali tercih ederek karbon ayak izini nasıl azaltacağınızı, yemek kartlarını örnek vererek anlatabiliriz. Bu noktada son tüketicilerin alışveriş deneyimlerini karbon nötr hâle getirmelerine olanak tanıyan Decarbonia’nın araştırmasını baz alalım. Araştırma verilerine göre sürecin adımları şöyle:

• Her plastik yemek kartı kullanımında ortalama 3,78 gram karbon salınır.
• Ayda ortalama 12 kullanımdan yola çıkarak plastik kart kullanıcıları yılda 0,55 kilogram karbon salınımına sebep olurlar.
• Türkiye’de 2,5 milyon kart sahibi olduğundan yola çıkarak plastik yemek kartlarının karbon ayak izi toplam 1.360 ton olarak hesaplanır.
• Bu rakam 206 hektar orman arazisinin karbon emilimine eşdeğerdir.
• Fiziksel yemek kartı yerine dijital yemek kartı kullanıldığında karbon salınımı %15 oranında azaltılabilir. Çünkü dijital yemek kartında kart nakliyesi (%6), kart materyali (%6,4) ve kart atık yönetimi (%2,6) gibi süreçler yoktur.
• Bu tasarruf, 30 hektar orman arazisinin absorbe edebileceği miktara denk gelir. Yani tasarruf sonrası salınan karbonun emilimi için 176 hektarlık orman arazisi yeterli olur.

Araştırma sonuçlarından da anlaşılacağı üzere dijital yemek kartına geçmek, karbon ayak izini azaltma konusunda oldukça etkili. Dolayısıyla gezegenimizin ve tüm canlıların geleceği için işletmenizdeki yemek kartı ihtiyacını dijital yöntemlerle karşılamanız gerekiyor. Bu aşamada Türkiye’nin ilk tamamen dijital yemek kartı olan TokenFlex’i tercih edebilirsiniz.

TokenFlex üye iş yeri olarak müşterilerinizi, TokenFlex kurumsal müşterisi olarak ise kurumunuzda çalışanları dijital yemek kartı kullanımına teşvik edebilirsiniz. Böylece plastik yerine dijital yemek kartı kullanımının yaygınlaşmasını destekleyebilir, karbon ayak izini en aza indirebilirsiniz.